เมื่อวันที่ 2 มีนาคมที่ผ่านมาเรามีโอกาสไปร่วมพูดคุยในงาน Open Data Day 2025 ที่จัดขึ้นโดย Punch Up และ WeVis ณ SCBX NEXT TECH ภายใต้ธีม “เบื้องหลังงาน Data มองปัญหาภัยพิบัติผ่านข้อมูล” งานนี้เต็มไปด้วยคนทำงานสายข้อมูลจากหลากหลายภาคส่วนที่มาร่วมแบ่งปันประสบการณ์และมุมมองว่าข้อมูลสามารถช่วยเยียวยาหรือลดผลกระทบจากภัยพิบัติได้อย่างไร

สำหรับบุญมี แล็บเราได้แชร์ประสบการณ์จากโปรเจกต์ที่พัฒนาร่วมกับพาร์ทเนอร์เพื่อสร้างระบบวิเคราะห์ความเสียหายจากภัยพิบัติ โดยใช้ข้อมูลจากดาวเทียมและฐานข้อมูลภาครัฐ

เป้าหมายของระบบนี้คือช่วยให้เจ้าหน้าที่สามารถประเมินความเสียหายที่เกิดขึ้นกับพื้นที่เกษตรกรรมได้อย่างรวดเร็วและแม่นยำมากขึ้น

ใช้ข้อมูลเพื่อเยียวยาให้ทันเวลา

โปรเจกต์ในครั้งนี้บุญมี แล็บได้รับหน้าที่ในการออกแบบระบบซึ่งความตั้งใจของเราคือทำให้ข้อมูลที่เราได้รับจากพาร์ทเนอร์ที่มีอยู่มากมายกลายเป็น Data Visualization ที่เข้าใจง่าย และผู้ใช้งานสามารถนำไปใช้ตัดสินใจในภาวะวิกฤตได้จริงเพื่อลดระยะเวลาการลงพื้นที่สำรวจ และทำให้การเยียวยาผู้ที่ได้รับผลกระทบจากภัยพิบัติเกิดขึ้นได้ทันท่วงที

ความท้าทายของความหมายที่ไม่ตรงกัน

แม้จะมีข้อมูลอยู่ในระบบจำนวนมากแต่สิ่งที่เราพบว่าเป็นความท้าทายสำคัญกลับไม่ใช่เรื่องของปริมาณข้อมูล ทว่าเป็น “ความเข้าใจความหมาย” ของข้อมูลที่ไม่ตรงกันในหมู่ผู้ใช้งานโดยเฉพาะเมื่อพูดถึงคำศัพท์เฉพาะด้านเกษตรกรรมซึ่งมักถูกนำมาใช้แทนกันโดยไม่ได้ตระหนักถึงความแตกต่างของนิยาม

ตัวอย่างเช่น คำว่า “พื้นที่ลงทะเบียนเกษตรกร” และ “พื้นที่ลงทะเบียนในระบบ” แม้ฟังดูคล้ายกัน แต่จริง ๆ แล้วมีขอบเขตความหมายที่ต่างกันชัดเจน อย่างไรก็ตามในการสื่อสารคำเหล่านี้กลับมักถูกใช้แทนกันโดยไม่ตั้งใจส่งผลให้เกิดความคลาดเคลื่อนในการวิเคราะห์หรือการตัดสินใจได้ หากไม่มีการทำความเข้าใจและตกลงความหมายร่วมกันก่อน การจัดการข้อมูลจึงไม่ใช่แค่เรื่องเทคนิค แต่ยังเกี่ยวพันกับความเข้าใจพื้นฐานร่วมกันระหว่างทีมงาน ซึ่งเป็นสิ่งที่ต้องให้ความสำคัญไม่น้อยไปกว่าคุณภาพของข้อมูลเอง

วิธีที่เราจัดการความซับซ้อนที่เกิดขึ้น

สิ่งที่เราทำคือเริ่มต้นจาก การพูดคุยกับเจ้าของข้อมูล เพื่อทำความเข้าใจบริบทและการใช้งานจริงของคำเหล่านี้ จากนั้นจึงค่อยจัดกลุ่มและกำหนดนิยามให้ชัดเจน พร้อมสร้างเอกสาร Glossary คำศัพท์มาตรฐาน และใช้เครื่องมืออย่าง Venn Diagram เพื่ออธิบายความสัมพันธ์ระหว่างข้อมูลให้ทีมพัฒนาเข้าใจตรงกัน

การจัดระเบียบ “ความหมายและการใช้งาน” ของข้อมูล ถือเป็นสิ่งสำคัญของการทำโครงการที่เกี่ยวข้องกับข้อมูล เพราะหากทีมทำงานมีความเข้าใจต่อข้อมูลที่เรากำลังทำงานไม่ตรงกัน ก็ยากที่จะใช้ข้อมูลร่วมกันอย่างมีประสิทธิภาพ

“ข้อมูลจะสร้างคุณค่าได้มากที่สุด เมื่อมันถูกเปิดเผยให้ผู้คนสามารถเข้าถึง นำไปใช้แก้ปัญหา และต่อยอดเพื่อสร้างประโยชน์”

จะดีแค่ไหนถ้าข้อมูลเหล่านี้สามารถถูกเปิดเผยในรูปแบบ Open Data?

อีกมุมหนึ่งที่อยากชวนคิด คือ หากข้อมูลที่เกี่ยวข้องกับพื้นที่ภัยพิบัติเหล่านี้สามารถเปิดเผยให้ประชาชนหรือหน่วยงานอื่น ๆ เข้าถึงได้อย่างโปร่งใสในรูปแบบ Open Data เราเชื่อว่าจะช่วยลดความเข้าใจผิด เพิ่มความน่าเชื่อถือ และเปิดโอกาสให้เกิดการตรวจสอบหรือใช้ประโยชน์ในวงกว้างมากยิ่งขึ้นไม่ว่าจะเป็นนักวิจัย นักพัฒนา หรือแม้แต่ประชาชนในพื้นที่เองก็อาจนำข้อมูลเหล่านี้ไปต่อยอดเพื่อช่วยพัฒนานโยบายในระดับพื้นที่ หรือแม้แต่ใช้เป็นเครื่องมือช่วยเหลือกันเองในชุมชนได้

สุดท้ายนี้ต้องขอบคุณ Punch Up, WeVis และทีมผู้จัดงาน ที่เปิดพื้นที่ให้คนทำงานเบื้องหลังอย่างเราได้มีโอกาสเล่าเรื่องแชร์ประสบการณ์การทำงานและได้เห็นหลากหลายโปรเจกต์ที่ใช้ข้อมูลเพื่อสร้างการเปลี่ยนแปลงในหลากหลายมิติ

หวังเป็นอย่างยิ่งว่างานที่เราทำจะกลายเป็นหนึ่งในจุดเล็ก ๆ ที่ช่วยเติมเต็มภาพระบบการเยียวยาภัยพิบัติให้ดีขึ้นในอนาคต และเป็นจุดเริ่มต้นของบทสนทนาใหม่ ๆ ที่นำไปสู่การใช้ข้อมูลอย่างมีประสิทธิภาพ

บันทึกจากเวที Open Data Day 2025 ประสบการณ์การเล่าเรื่องข้อมูลเพื่อเยียวยาผลกระทบจากภัยพิบัติ